สถานที่ตั้ง
จังหวัด ประจวบคีรีขันธ์ อำเภอ อำเภอสามร้อยยอด ตำบล สามร้อยยอด 77120
ประเภทสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ
ถ้ำ
สถานภาพ
- แหล่งธรรมชาติท้องถิ่น
ความสำคัญ/ลักษณะของสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ
ตั้งอยู่บริเวณเขาเทียน บ้านบางปูในอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด ภายในถ้ำมีหินงอก หินย้อยที่งดงาม และยังเป็นที่ตั้งของ พระที่นั่งคูหาคฤหาสน์ ซึ่งเป็นพระที่นั่งที่เล็กที่สุด สร้างในสมัยราชกาลที่5 คราวเสด็จประพาสเมื่อวันที่ 20 มิถุนายน พ.ศ. 2433 ยามพระอาทิตส่องแสงผ่านปล่องถ้ำลงสู่พระที่นั่งคูหาคฤหาสน์ เป็นภาพที่งดงามยิ่งนัก ช่วงเวลาที่เหมาะที่สุดคือ 10.30 – 11.30 น. ปัจจุบันพระที่นั่งคูหาคฤหาสน์ กลายเป็นตราสัญลักษณ์ประจำจังหวัดประจวบคีรีขันธ์
ลักษณะเป็นโพรงถ้ำขนาดใหญ่ เพดานถ้ำมีปล่องขนาดใหญ่ แสงสว่างสามารถส่องลอดเข้ามาถึงพื้นถ้ำได้ ทำให้อากาศถ่ายเทสะดวก ตัวถ้ำตั้งอยู่ไม่สูงจากระดับพื้นราบมากนักมีทางเดินเท้าขึ้นไปยังถ้ำได้สะดวก เป็นถ้ำที่เป็นที่รู้จักและผู้คนนิยมมาท่องเที่ยวตั้งแต่สมัยโบราณ พระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศานุวงศ์ในราชวงศ์จักรีจำนวนหลายพระองค์ เคยเสด็จประพาสท่องเที่ยวถ้ำนี้เป็นจำนวนหลายครั้งหลายคราวด้วยกัน ดังนี้
๑. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔
๒. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕
๓. พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖
๔. สมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๗
๕. พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙
และพระที่นั่งคูหาคฤหาสน์ ยังเป็นตราสัญลักษณ์ประจำจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ในปัจจุบันอีกด้วย
ระยะทางประมาณ 430 เมตร จะมีเจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติให้บริการบริเวณจุดพักระหว่างทาง ภายด้านในถ้ำจะพบประติมากรรมธรรมชาติที่เกิดขึ้นจากหินปูน อาทิ สะพานหินธรรมชาติ หินรูปร่างคล้ายหัวจระเข้ ซึ่งเกิดขึ้นจากการกัดกร่อนโดยน้ำตามธรรมชาติ
ประวัติศาสตร์ และโบราณคดี
เป็นที่ตั้งของพระที่นั่งคูหาคฤหาสน์ ซึ่งเป็นพระที่นั่งที่เล็กที่สุด สร้างในสมัยราชกาลที่5
พระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศานุวงศ์ในราชวงศ์จักรีจำนวนหลายพระองค์ เคยเสด็จประพาสท่องเที่ยวถ้ำนี้เป็นจำนวนหลายครั้งหลายคราวด้วยกัน ดังนี้
๑. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔
๒. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕
๓. พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖
๔. สมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๗
๕. พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙
และพระที่นั่งคูหาคฤหาสน์ ยังเป็นตราสัญลักษณ์ประจำจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ในปัจจุบันอีกด้วย