สถานที่ตั้ง

จังหวัด พิษณุโลก อำเภอ อำเภอนครไทย ตำบล เนินเพิ่ม 65120

ประเภทสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ

ธรณีสัณฐานและภูมิลักษณวรรณา

สถานภาพ

- แหล่งธรรมชาติอันควรอนุรักษ์ (มติ ครม. วันที่ 7 พ.ย. 2532)

ความสำคัญ/ลักษณะของสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ

        เป็นหน้าผามีลักษณะเป็นลานหินปุ่มนูน และมีลักษณะแตกเป็นร่องทั่วบริเวณ

ประวัติศาสตร์ และโบราณคดี

        ในปี พ.ศ. 2511-2515 เทือกเขาหินร่องกล้านี้เคยเป็นฐานที่มั่นใหญ่ของการเผยแพร่ลัทธิคอมมิวนิสต์ ทำให้เกิดปัญหาความมั่นคงทางการเมืองขึ้น ในกลางปี พ.ศ. 2525 ทางราชการทหารจึงได้เปิดยุทธการภูขวาง โดยจัดกองพลผสมจากกองทัพภาคที่ 1 , 2 , 3 กรมการบินศูนย์สงครามพิเศษทหารเรือทหารอากาศ ตำรวจ และพลเรือน เข้าปฏิบัติการยึดภูหินร่องกล้า ทว่าไม่สำเร็จเพราะสภาพพื้นที่ไม่อำนวย เนื่องจากภูหินร่องกล้าตั้งอยู่กลางเทือกเขาสูงชันและสลับซับซ้อนเป็นป่ารกทึบ ต่อมากองบัญชาการทหารบกได้เปลี่ยนแผนยุทธการในการปราบปรามผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์ โดยใช้นโยบายที่66/2523 และคำสั่งที่ 65/2525 กองทัพภาคที่ 3 และทหารหน่วยผสม พลเรือน ตำรวจทหารที่ 3 (พตท. 33) ซึ่งนำโดย พันเอกไพโรจน์ จันทร์อุไร ผู้อำนวยการ พตท.33 ได้นำนโยบายใหม่นี้เข้าปฏิบัติการจนประสบความสำเร็จได้รับชัยชนะ โดยไม่เสียเลือดเนื้อแม้แต่น้อย บรรดาชาวบ้านและมวลชนของ ผกค. ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาวเขาเผ่าม้ง (แม้ว) ได้กลับใจไม่ให้ความร่วมมือกับ ผกค. และเข้ามอบตัวกับทางราชการ ส่วนแกนนำได้ละทิ้งฐานที่มั่นไป จากนั้น พตท. 33  จึงได้เริ่มพัฒนาพื้นที่แห่งนี้โดยทำการตัดถนนผ่านใจกลางภูหินร่องกล้าและ พตท. 33 ได้มีหนังสือด่วนมากที่ สร.4001(301)/324 ลงวันที่ 10 มกราคม พ.ศ. 2526 ให้กองทัพภาคที่ 3 และกองอำนวยการรักษาความมั่นคงภายในภาค 3 พิจารณาร่วมและประสานกับกรมป่าไม้ เพื่อพิจารณาจัดตั้งบริเวณหินร่องกล้าเป็นอุทยานแห่งชาติ

            กองอุทยานแห่งชาติได้เสนอกรมป่าไม้ มีคำสั่ง ที่ 196/2526 ลงวันที่ 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2526 ให้นายชุมพล สุขเกษม นักวิชาการป่าไม้ 5 นายไมตรี อนุกูลเรืองกิตต์ เจ้าพนักงานป่าไม้ 3 นายมาโนช การพนักงานนายช่างโยธา 3 ไปดำเนินการหาสำรวจข้อมูลบริเวณภูหินร่องกล้า ผลการสำรวจสรุปได้ว่า เป็นพื้นที่ ๆ สภาพภูมิประเทศและทิวทัศน์สวยงาม เป็นป่าต้นน้ำลำธาร และมีเอกลักษณ์ทางธรรมชาติ ที่เป็นจุดเด่นหลายแห่ง เช่น ลานหินแตก ลานหินปุ่ม ประกอบกับเป็นสถานที่ทางประวัติศาสตร์ของการสู้รบระหว่างกองทัพแห่งชาติกับคอมมิวนิสต์ มีความเหมาะสมจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติได้

           กองอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้ ได้นำเสนอคณะกรรมการอุทยานแห่งชาติ มีมติในคราวประชุมครั้งที่ 1 /2526 เมื่อวันที่ 15 มีนาคม พ.ศ.2526 เห็นสมควรให้ออกพระราชกฤษฎีกากำหนดพื้นที่ป่าภูหินร่องกล้าให้เป็นอุทยานแห่งชาติ โดยได้มีพระราชกฤษฎีกากำหนดบริเวณป่าภูหินร่องกล้า  ท้องที่ตำบลบ่อโพธิ์ ตำบลเนินเพิ่ม ตำบลบ้านแยง อำเภอนครไทย จังหวัดพิษณุโลก และตำบลกกสะท้อน อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย ให้เป็นอุทยานแห่งชาติในปี พ.ศ. 2527 โดยได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 101 ตอนที่ 96 ลงวันที่ 26 กรกฎาคม 2527 นับเป็นอุทยานแห่งชาติที่ 48 ของประเทศ (ที่มา : http://www.dnp.go.th)

ลักษณะปัจจัยแวดล้อมทางธรณีวิทยา

        เป็นหินในหมวดหินภูพาน กลุ่มหินโคราช ยุคครีเทเชียส ซึ่งประกอบด้วยหินตะกอนประเภทหินทรายเป็นส่วนใหญ่ มีธรณีสัณฐานที่เกิดจากการผุพัง (weathering) และการกร่อน (erosion) ได้หินรูปร่างแปลกตามากมาย เป็นการกร่อนและผุพังตามแนวรอยแตกบนพื้นผิวของชั้นหินทราย

ลักษณะปัจจัยแวดล้อมทางกายภาพ

       อยู่บนเนินเขาที่แวดล้อมไปด้วยป่าเต็งรังธรรมชาติ

ลักษณะปัจจัยแวดล้อมทางชีวภาพ

• พืชพรรณ สภาพพื้นที่โดยรอบเป็นป่าเต็งรังและทุ่งหญ้า
• สัตว์ป่า จะพบนกบางชนิด และสัตว์ป่าในบริเวณพื้นที่ป่าเต็งรัง

ประเภทการใช้ประโยชน์

        เพื่อการท่องเที่ยวและนันทนาการ

สิ่งก่อสร้างและสิ่งอำนวยความสะดวก

        มีป้ายแสดงเส้นทางเดิน และมีป้ายให้ความรู้เกี่ยวกับลักษณะการเกิดทางธรณีวิทยาของพื้นที่