สถานที่ตั้ง
จังหวัด บุรีรัมย์ อำเภอ อำเภอเมืองบุรีรัมย์ ตำบล เสม็ด 31000
ประเภทสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ
ภูเขา
สถานภาพ
- แหล่งธรรมชาติอันควรอนุรักษ์ (มติ ครม. วันที่ 7 พ.ย. 2532)
ความสำคัญ/ลักษณะของสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ
พื้นที่ภูกระโดงเป็นที่ตั้งของภูเขาไฟโบราณ ซึ่งยังคงปรากฏร่องรอยปากปล่องให้เห็นได้ชัดเจน ปากปล่องภูเขาไฟมีลักษณะเป็นแอ่งน้ำลึก มีสระน้ำมณีวรรณอยู่ทางขวามือก่อนถึงยอดเขา สระน้ำนี้เชื่อว่าเดิมเป็นปากปล่องภูเขาไฟ มีน้ำขังตลอดปี บนยอดเขาเป็นลานกว้าง มีพันธุ์ไม้พื้นเมืองหลายชนิด เป็นที่ประดิษฐาน “พระสุภัทรบพิตร” พระพุทธรูปองค์ใหญ่คู่เมืองบุรีรัมย์
ลักษณะปัจจัยแวดล้อมทางธรณีวิทยา
ภูกระโดงเป็นปล่องภูเขาไฟที่ดับสนิทแล้วแต่อายุน้อยที่สุดในประเทศไทย ประมาณ 3 แสนถึง 9 แสนปี จากการคำนวณของนักธรณีวิทยาเรื่องอายุของหิน ลักษณะธรณีวิทยาของเขากระโดงคือชั้นบนจะเป็นพวกหินสกอเรีย ข้างล่างเป็นหินอัคนี ซึ่งหินภูเขาไฟพวกสกอเรียมันจะปกคลุมหนาอยู่ประมาณ 20 เมตร ปัจจุบันมีการย่อยสลายกลายเป็นดินลึกประมาณ 1 ฟุต
ลักษณะปัจจัยแวดล้อมทางกายภาพ
ภูกระโดงมีสภาพพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบสูง และเนินเขา สภาพป่าเป็นป่าแดง หรือป่าเต็งรัง มีเนินเขาขนาดเล็ก 2 ลูกติดกัน สูงจากพื้นที่โดยรอบประมาณ 60 เมตร เนินทาง ทิศใต้เรียกว่า เขาใหญ่ ส่วนเนินทางทิศเหนือเรียกว่า เขากระโดง ซึ่งเนินเขาทั้งสองนี้เกิดจากการทับถมของเศษหินภูเขาไฟที่พ่นปะทุออกมาทางทิศตะวันออก และตะวันตก มีลักษณะเกือบเป็นที่ราบไม่เห็นร่องรอยชัดเจน รอบๆ เนินเขาเป็นเนินธารลาวา
ดิน ลักษณะดินเป็นดินเหนียว
ภูมิทัศน์ บริเวณป่าเขากระโดงมีสภาพพื้นที่เป็นภูเขาขนาดเล็ก 2 ลูกติด ๆ กัน คือ เขากระโดงและเขาใหญ่ พื้นที่ป่าเป็นที่ราบสูงและเนินเขา ซึ่งลาดจากเขากระโดงและเขาใหญ่ลงไปทางทิศตะวันออก ภายในเขากระโดงเป็นหุบเขาตื้น ๆ มีทำนบกั้นเป็นอ่างเก็บน้ำ 2 แห่ง จากป่าเขากระโดงไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้มีอ่างเก็บน้ำห้วยจรเข้มากและอ่างเก็บน้ำห้วยตลาด เขากระโดงเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจและเป็นที่ตั้งของภูเขาไฟโบราณ ซึ่งยังคงปรากฏร่องรอยปากปล่องให้เห็นได้ชัดเจน มีลักษณะเป็นแอ่งลึกสามารถเดินชมศึกษาหินภูเขาไฟ
ลักษณะปัจจัยแวดล้อมทางชีวภาพ
พืชพรรณ ลักษณะพืชพรรณธรรมชาติสะวันนา (Savanna Biochote) เป็นหญ้าสูงและต้นไม้ขึ้นกระจัดกระจาย พืชพันธุ์ที่เกิดในเขตนี้จะเจริญเติบโตรวดเร็ว สภาพป่าเป็นป่าเต็งรัง ซึ่งป่าชนิดนี้เป็นสังคมพืชเด่นในทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือโดยทั่วไป ป่าเต็งรังมีลักษณะเป็นป่าโปร่ง มีต้นไม้ขนาดเล็ก และขนาดกลาง ไม้เด่นอันเป็นไม้ดัชนีประกอบด้วยไม้ในวงศ์ยาง ฤดูแล้งจะผลัดใบ ส่วนใหญ่ปรากฏสลับกันไปกับป่าเบญจพรรณ มักกระจายอยู่ตามสันเนิน พื้นที่ราบที่เป็นทรายจัด หรือบนดินลูกรังที่มีชั้นของลูกรังตื้น ตั้งแต่ระดับความสูงจากระดับน้ำทะเล 50-1,000 เมตร ป่าเต็งรังในเขากระโดง ต้นไม้มีขนาดเล็กถึงขนาดกลางเนื่องจากลักษณะดินตื้น และมีหินผสมอยู่มาก ดินขาดความสมบูรณ์ เรือนยอดห่างกันทำให้แดดส่องลงมาถึงพื้นได้มาก พันธุ์ไม้ที่พบ ได้แก่ เต็ง รัง มะกอกเลื่อม ตะคร้อ ขี้เหล็กป่า สมอพิเภก งิ้วป่า ปอและ ยาบ สำหรับไม้พื้นล่างเป็นพันธุ์พืชที่ชอบแสง จำพวกหญ้าชนิดต่าง ๆ เช่น หญ้าเพ็ก หญ้าคมบาง ในระดับไม้ชั้นรองจะพบไม้พุ่มเบิกนำหลายชนิด เช่น มะขามป้อม ติ้วขาว ติ้วแดง และยังมีพันธุ์ไม้ที่นำมาปลูกได้แก่ จามจุรี ลั่นทม สนประดิพัทธ์ โพธิ์ มะม่วง มะขาม และ ยูคาลิปตัส
สัตว์ป่า จากการสำรวจสัตว์ป่าในเขากระโดง พบว่า สัตว์ที่พบมากจะเป็นประเภทสัตว์ปีก คือ พวกนกต่าง ๆ เช่น นกแอ่นบ้าน นกกินปลีอกเหลือง นกเอี้ยงสาลิกา เป็นต้น ซึ่งนกจำพวกนี้สามารถพบได้ง่ายทั่วไป ในบริเวณพื้นที่ วนอุทยานเขากระโดง ส่วนนกอพยพมากในช่วงฤดูหนาว นอกจากนกแล้วสัตว์ที่สามารถพบได้ในพื้นที่เป็นพวกสัตว์ขนาดเล็ก พวกสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม เช่น กระรอกหลากสีกระรอกบินจิ๋วท้องขาว กระแตธรรมดา กระเล็น อีเห็นธรรมดา พังพอนธรรมดา
ประเภทการใช้ประโยชน์
การใช้ประโยชน์ส่วนใหญ่เป็นไปเพื่อการท่องเที่ยวและการศึกษาวิจัย
สิ่งก่อสร้างและสิ่งอำนวยความสะดวก
มีการพัฒนาบันไดสำหรับขึ้นสู่บนยอดเขา